آیا می‌دانید گان و شان جراحی چه نقشی در اتاق عمل دارند؟ در این مقاله به بررسی کامل این دو ابزار اساسی پزشکی می‌پردازیم. از تاریخچه و انواع مختلف گان‌ها و شان‌ها گرفته تا نحوه استفاده و اهمیت آنها در جراحی‌های مختلف.
چکیده مقاله
گان جراحی، لباسی است که پزشکان برای محافظت از خود و بیماران در برابر آلودگی‌ها در اتاق عمل می‌پوشند. گان‌ها به دو نوع یکبار مصرف (استریل و غیر استریل) و چندبار مصرف تقسیم می‌شوند. نوع یکبار مصرف بیشتر در اتاق عمل و نوع چندبار مصرف از پارچه‌های قابل شستشو و استریل مجدد ساخته می‌شود. اما شان‌های جراحی، پارچه‌های استریلی هستند که برای جداسازی ناحیه عمل و ایجاد محیطی تمیز و ایمن در جراحی استفاده می‌شوند. انواع شان‌ها شامل شان ساده، مایو، مخصوص پا و شان سوراخ‌دار هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.
در گذشته، جراحان از لباس‌های مخصوص استفاده نمی‌کردند، اما با شناخت میکروب‌ها و اهمیت ضدعفونی، لباس‌های جراحی مدرن طراحی شدند که ابتدا سفید بودند ولی به دلیل مشکلات دیداری به رنگ‌های امروزی تغییر کردند. گان‌های جراحی همچنین از مواد مقاوم در برابر ضدعفونی‌کننده‌ها ساخته شده و هوا را به خوبی عبور می‌دهند. این لباس‌ها ویژگی‌هایی مانند تهویه مناسب، جلوگیری از تعریق، ممانعت از ورود میکروارگانیسم‌ها، ضد حساسیت بودن، راحتی، سبک بودن و مقاومت در برابر شست‌وشو را دارا هستند. در نهایت، خوب است که بدانید پوشیدن صحیح گان شامل مراحل مشخصی برای جلوگیری از آلودگی است که در این مقاله به صورت کامل راجع به آن توضیح داده‌ایم.
گان جراحی چیست؟
گان جراحی، همان لباس مخصوصی است که پزشکان و پرسنل اتاق عمل می‌پوشند تا از خودشان و بیمار در برابر آلودگی محافظت کنند. این لباس که در رنگ‌های مختلفی مثل سبز و آبی تولید می‌شود، مانع از انتقال میکروب‌ها می‌شود. شاید اسم «گان» برایتان یادآور تفنگ یا تلمبه باشد، اما در محیط پزشکی، گان یک پوشش حفاظتی است که استفاده از آن در اتاق عمل ضروری است. به طور کلی دو نوع گان جراحی یکبار مصرف و چندبار مصرف وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.
انواع گان جراحی را می‌شناسید؟
همان‌طور که می‌دانید، گان‌های جراحی نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت و جلوگیری از انتقال آلودگی در محیط‌های پزشکی دارند. این گان‌ها، بسته به نوع پارچه‌ای که در ساخت آنها به کار رفته است، به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. در ادامه، به بررسی هر یک از این دسته‌ها می‌پردازیم:
دسته اول: گان جراحی یکبار مصرف
گان‌های یکبار مصرف به دو صورت مچ کشدار و بدون مچ عرضه می‌شوند که نوع مچ کشدار آن بیشتر مورد استفاده جراحان قرار می‌گیرد. این گان‌ها به صورت استریل و غیر استریل موجود هستند و بیشترین کاربردشان در اتاق عمل است. در ادامه؛ راجع به انواع گان های جراحی یکبار مصرف بیشتر خواهید خواند:
گان جراحی استریل
گان‌های جراحی استریل که از نوع یکبار مصرف هستند، با رعایت استانداردهای خاص تولید می‌شوند. این گان‌ها در عرض‌های مختلفی از 140 تا 160 سانتی‌متر و در قدهای 110 تا 140 سانتی‌متر در اتاق‌های تمیز و تحت نظارت دقیق تولید و بسته بندی می‌شوند و گرماژ پارچه آنها نیز متفاوت است. در این اتاق‌ها، از روش‌های پیشرفته‌ای مانند تابش اشعه گاما یا استفاده از گاز اتیلن اکساید برای استریل کردن کامل گان‌ها بهره می‌برند. سپس، این گان‌های استریل شده در بسته‌بندی‌های مخصوص و ایمن، آماده استفاده در انواع عمل‌های جراحی می‌شوند. از جمله این پک‌ها میتوان به پک جراحی عمومی، پک جراحی ایمپلنت، پک چشمی و پک سزارین اشاره کرد.
گان جراحی غیر استریل
گان‌های جراحی غیر استریل و استریل از نظر ظاهری و ابعاد بسیار شبیه به هم هستند و هر دو باید استانداردهای لازم در تولید را رعایت کنند. اما تفاوت اصلی آنها در میزان استریلیته است. گان‌های غیر استریل که معمولا در محیط‌هایی خارج از اتاق عمل مثل تزریقات و آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند، به اندازه گان‌های استریل استریل نیستند و ممکن است استانداردهای اتاق عمل را نداشته باشند. هرچند این گان‌ها هم تاریخ انقضا دارند و پس از باز شدن بسته‌بندی، قابل استفاده نیستند.
دسته دوم: گان جراحی چندبار مصرف
گان‌های چندبار مصرف از پارچه‌هایی با کیفیت بالا مانند پارچه ترگال، که معمولا پایه پنبه‌ای دارند، دوخته می‌شوند. این لباس‌های پزشکی به دلیل قابلیت استریل شدن چندباره، یک انتخاب اقتصادی و پایدار محسوب می‌شوند. رنگ سبز یا آبی این گان‌ها نیز، با هدف تقویت دید جراح نسبت به بافت‌های قرمز رنگ در حین عمل انتخاب شده است. به عبارت دیگر، این رنگ‌ها به چشم جراح کمک می‌کنند تا تغییرات ظریف رنگ در بافت‌ها را بهتر تشخیص داده و دقت عمل را افزایش دهد.
نحوه پوشیدن گان جراحی را بدانید!
برای پوشیدن گان جراحی در اتاق عمل، ابتدا گان را از قسمت یقه گرفته و بالای سر نگه دارید. سپس دست‌ها را وارد آستین‌ها کرده و گان را بپوشید. دقت کنید که در حین پوشیدن گان، هیچ حرکتی که باعث تکان خوردن آن شود انجام ندهید تا از ورود میکروب‌ها به داخل لباس جلوگیری شود. پس از پوشیدن کامل گان، فرد سیار اتاق عمل آن را از پشت تنظیم می‌کند تا گان کاملا روی بدن قرار گرفته و هیچ بخشی از دست‌ها از آستین بیرون نماند.
منظور از شان جراحی چیست؟
شان‌های جراحی پارچه‌های استریلی هستند که برای جدا کردن ناحیه عمل از سایر قسمت‌های بدن بیمار استفاده می‌شوند. این پارچه‌ها با ایجاد یک سد استریل، از آلوده شدن محل عمل جلوگیری می‌کنند و محیطی تمیز و ایمن برای جراحی فراهم می‌آورند. به عبارت ساده‌تر، شان‌های جراحی مانند یک پرده استریل هستند که اطراف ناحیه عمل را می‌پوشانند. این شان‌ها معمولا از پارچه‌های باکیفیت و قابل شستشو تولید می‌شوند تا بتوان پس از هر عمل، آنها را استریل کرده و مجددا مورد استفاده قرار داد. به همین دلیل، استفاده از شان جراحی هم از نظر بهداشتی و هم از نظر اقتصادی به نفع مراکز درمانی است.
انواع شان جراحی کدامند؟
شان اتاق عمل عمدتا از پارچه ترگال چندبار مصرف تهیه می‌شود و میتوان آن را پس از مصرف، دوباره برای جراحی‌های بعدی استریل و استفاده کرد. شان‌های جراحی انواع مختلفی دارند که از جمله‌ی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. شان ساده:
شان ساده پارچه‌ای است که به طور گسترده در اتاق عمل برای پوشش دادن بخش‌های مختلف بدن بیمار، میزهای جراحی و تخت‌ها به کار می‌رود.
2. شان مایو:
شان مایو همانند روبالشی عمل می‌کند و برای حفظ استریلیته و جلوگیری از آلودگی، روی میز یا سینی مخصوصی که ابزارهای جراحی روی آن قرار می‌گیرند، کشیده می‌شود.
3. شان مخصوص پا:
در عمل‌های جراحی دستگاه تناسلی، ادراری یا مقعدی، از شان مخصوص پا استفاده می‌شود تا پای بیمار که در رکاب تخت قرار دارد، پوشیده شود و ناحیه عمل استریل بماند. این شان‌ها قبل از استریل شدن، به شکلی خاص تا می‌شوند تا در حین عمل به راحتی قابل استفاده باشند.
4. شان بزرگ سوراخ دار یا پرفوره:
این شان تمام بدن بیمار را می‌پوشاند و تنها ناحیه‌ای که قرار است عمل روی آن انجام شود، باز می‌ماند.
نحوه شستشو گان جراحی چگونه است؟
برای شستشوی گان جراحی باید نکات بهداشتی و اصول خاصی رعایت شود تا آلودگی‌ها به‌طور کامل از بین بروند و برای استفاده دوباره آماده باشد. در ابتدا، گان را در آب سرد خیس کنید تا خون یا مایعات دیگر از آن جدا شوند. سپس، از مواد شوینده مخصوص بیمارستانی یا ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده کنید و گان را در آب گرم بشویید. در این مرحله بهتر است با دست یا در ماشین لباسشویی صنعتی شستشو را انجام دهید. بعد از شستشو، برای ضدعفونی کامل میتوان از اتوکلاو یا دستگاه‌های استریلیزه کننده استفاده کرد. پس از خشک شدن، گان آماده برای استفاده مجدد است و به مکان تمیز و بهداشتی منتقل می‌شود تا از آلودگی دوباره جلوگیری شود.
نکاتی که باید در مورد گان جراحی استریل و غیراستریل بدانید
هر دو نوع گان جراحی استریل و غیر استریل به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هم برای پزشک راحت و هم برای بیمار ایمن باشند. این گان‌ها از موادی ساخته شده‌اند که در برابر مواد ضدعفونی کننده قوی مقاوم هستند و به راحتی هوا از آنها عبور می‌کند تا جراح در طول عمل احساس راحتی بیشتری داشته باشد. همچنین، این گان‌ها به گونه‌ای تولید می‌شوند که احتمال ایجاد حساسیت یا آلرژی را به حداقل برسانند و محیطی استریل و بهداشتی را برای انجام عمل جراحی فراهم کنند.
گان پزشکی زنانه و مردانه چه ویژگی‌هایی دارد؟
لباس‌های پزشکی ویژگی‌های برجسته‌ای دارند که آنها را برای استفاده در محیط‌های جراحی مناسب می‌سازد. از جمله:
1. تهویه هوا: این لباس‌ها به خوبی امکان تبادل هوا را فراهم می‌کنند.
2. جلوگیری از تعریق: طراحی آنها به گونه‌ای است که از تعریق جراح جلوگیری می‌کند.
3. مانع ورود میکروارگانیسم‌ها: با ساختار فاقد تار و پود، گان‌های پزشکی از ورود میکروارگانیسم‌ها جلوگیری می‌کنند.
4. مقاومت در برابر نفوذ مایعات: این لباس‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مانع نفوذ مایعات و ترشحات می‌شوند.
5. ضد حساسیت: مواد به کار رفته در این لباس‌ها ضد حساسیت هستند و از بروز حساسیت‌های پوستی جلوگیری می‌کنند.
6. راحت و سبک: از آنجایی که پزشکان ساعت‌ها در اتاق عمل مشغول هستند، باید گان راحتی بپوشند تا هیچگونه محدودیت حرکتی ایجاد نکند.
7. دوستدار محیط زیست: مواد مورد استفاده در این لباس‌ها برای محیط زیست مضر نیستند.
8. مقاومت در برابر شست‌وشو: لباس‌های پزشکی در برابر شست‌وشو مقاوم بوده و ضد آب ژاول هستند.
9. گرماژ مناسب: وزن این لباس‌ها مناسب است و کاربری آسانی دارند.
10. قیمت مقرون به صرفه: قیمت شان جراحی و گان جراحی بسیار مناسب بوده و هزینه‌ها را به صرفه می‌کند.
نحوه استفاده از گان جراحی چگونه است؟
قبل از انجام هر کاری، لباس گان را باز کنید و بسته دستکش را روی آن قرار دهید. بدون تماس دست با دستکش‌ها، آنها را از بسته خارج کرده و روی لباس گان بیندازید. مطمئن شوید که هم لباس گان و هم دستکش‌ها عاری از هرگونه آلودگی هستند. در ادامه، ماسک و عینک محافظ را به صورت صحیح بپوشید. دقت کنید که همه تجهیزات به درستی جای گرفته باشند، چرا که پس از شستشو امکان تکرار این مراحل وجود ندارد.
برای خرید گان جراحی به چه نکاتی باید توجه کرد؟
انتخاب گان جراحی مناسب، نقش مهمی در حفظ بهداشت و ایمنی محیط اتاق عمل دارد. برای اطمینان از انتخاب بهترین گزینه، به موارد زیر توجه کنید:
مقاومت بالا در برابر آلودگی: گان جراحی باید به عنوان سدی محکم در برابر ورود آلودگی به بدن عمل کند و از جنس باکیفیتی ساخته شده باشد که بتواند در برابر مواد ضدعفونی کننده و شستشوی مکرر مقاومت کند.
قابلیت تنفس و راحتی: گان جراحی باید به گونه‌ای طراحی شود که به پزشک اجازه دهد تا به راحتی حرکت کرده و تنفس کند. استفاده از پارچه‌های سبک و دارای قابلیت جذب رطوبت، از تعریق بیش از حد و احساس ناراحتی جلوگیری می‌کند.
دوام و ماندگاری رنگ: گان‌های جراحی به دلیل شستشوی مکرر با مواد شوینده قوی، باید دارای رنگ ثابت و مقاوم باشند تا در طول زمان ظاهر خود را از دست ندهند.
مقاومت در برابر اتوکلاو: بسیاری از بیمارستان‌ها از دستگاه اتوکلاو برای استریل کردن تجهیزات پزشکی استفاده می‌کنند. بنابراین، گان جراحی باید در برابر حرارت بالای اتوکلاو مقاوم باشد و کیفیت خود را حفظ کند.
قیمت مناسب: با توجه به استفاده مکرر از گان‌های جراحی در اتاق عمل، قیمت مناسب یکی از عوامل مهم در انتخاب آنها است. اما به یاد داشته باشید که کیفیت نباید فدای قیمت شود.
رنگ مناسب: انتخاب رنگ مناسب برای گان جراحی می‌تواند بر روی دید و تمرکز کادر اتاق عمل تاثیرگذار باشد. بهتر است از رنگ‌هایی مثل آبی و سبز استفاده شود که چشم را خسته نکرده و دید را بهبود بخشد.
آشنایی با تاریخچه گان جراحی
در گذشته‌های نه چندان دور، جراحان بدون هیچ لباس مخصوصی به اتاق عمل می‌رفتند. آنها تنها از پیش‌بندی استفاده می‌کردند که نه برای حفاظت از بیمار، بلکه برای تمیز نگه داشتن لباس شخصی خودشان در برابر خون و آلودگی‌های جراحی به کار می‌رفت. اما با کشف میکروب‌ها و اهمیت ضدعفونی کردن محیط‌های پزشکی، اسکراب پزشکی، گان و شان‌های امروزی طراحی شدند تا از انتقال آلودگی به بیمار جلوگیری کنند. جالب است بدانید که در ابتدا، لباس جراحان سفید بود، اما به دلیل یکنواختی بیش از حد رنگ سفید در اتاق عمل، جراحان با مشکل دیداری مواجه می‌شدند. به همین دلیل، رنگ لباس‌های جراحی به رنگ‌های امروزی تغییر کرد تا خونریزی بیمار به راحتی قابل تشخیص باشد و جراح بتواند با دقت بیشتری عمل جراحی را انجام دهد.
حدود قیمت گان جراحی چقدر است؟
قیمت گان جراحی بسته به عوامل مختلفی مثل جنس پارچه، برند، نوع بسته‌بندی و تعداد در هر بسته، متغیر است. اما به طور کلی، می‌توانید انتظار داشته باشید که قیمت‌ها از چند هزار تومان تا چند ده هزار تومان برای هر عدد گان متغیر باشد. عوامل موثر بر قیمت عبارتند از:
- جنس پارچه: گان‌های جراحی معمولاً از پارچه‌های غیربافته و یکبار مصرف تولید می‌شوند. هرچه جنس پارچه باکیفیت‌تر و دارای ویژگی‌های حفاظتی بیشتری باشد، قیمت آن بالاتر خواهد بود.
- برند: برندهای معتبر و شناخته شده معمولاً قیمت بالاتری نسبت به برندهای ناشناخته دارند.
- تعداد در هر بسته: خرید عمده گان جراحی معمولاً به دلیل تخفیف‌های بیشتر، مقرون به صرفه‌تر است.
- ویژگی‌های خاص: گان‌های جراحی با ویژگی‌های خاص مثل ضدآب بودن، ضد باکتری بودن یا داشتن فیلتر، قیمت بالاتری دارند.
کلام آخر:
گان و شان جراحی ابزارهای اساسی در محیط‌های استریل پزشکی هستند که برای حفاظت از پزشک و بیمار در برابر آلودگی‌ها طراحی شده‌اند. انواع مختلف این تجهیزات با ویژگی‌های خاصی همچون قابلیت استفاده یکبار مصرف یا چندبار مصرف، ویژگی‌های ضدعفونی و مواد مقاوم در برابر عفونت‌ها در دسترس‌اند. همچنین، این تجهیزات باید به‌طور دقیق استریل شده و از منابع معتبر تهیه شوند تا از کیفیت و کارایی آنها اطمینان حاصل شود.
رایج‌ترین سوالات شما در مورد گان و شان جراحی:
1. از چه موادی برای تولید گان و شان جراحی استفاده می‌شود؟
پاسخ: گان و شان جراحی معمولا از مواد مصنوعی مانند پلی پروپیلن یا مواد بافته نشده ساخته می‌شوند که مقاومت بالایی در برابر نفوذ مایعات و باکتری‌ها دارند.
2. آیا گان و شان جراحی قابل بازیافت هستند؟
پاسخ: بسیاری از گان‌ها و شان‌های جراحی یکبار مصرف قابل بازیافت نیستند و باید به صورت ایمن دفع شوند، اما تحقیقات برای توسعه مواد بازیافت‌پذیر در حال انجام است.
3. آیا همه جراحان از یک نوع گان جراحی استفاده می‌کنند؟
پاسخ: خیر، بسته به نوع جراحی و ترجیحات فردی، جراحان ممکن است از گان‌های مختلف با ویژگی‌های متفاوت مانند مقاوم در برابر مایعات، قابلیت تنفس و راحتی استفاده کنند.
4. چگونه گان و شان جراحی را استریل کنیم؟
پاسخ: گان‌های جراحی را باید با استفاده از روش‌هایی مانند تابش اشعه گاما یا گاز اتیلن اکساید استریل کرد و سپس در بسته‌بندی‌های مناسب نگهداری کرد.
5. آیا گان و شان جراحی قابلیت چندبار استفاده دارند؟
پاسخ: گان‌های یکبار مصرف تنها برای استفاده در یک عمل طراحی شده‌اند، اما گان‌های چندبار مصرف می‌توانند پس از شستشو و استریل مجدد استفاده شوند. شان‌ها نیز معمولاً قابل شستشو و استریل دوباره هستند.
6. تفاوت گان جراحی با گان‌های معمولی چیست؟
پاسخ: گان‌های جراحی از مواد مقاوم در برابر ضدعفونی‌کننده‌ها و با ویژگی‌های خاص برای جلوگیری از آلودگی و راحتی پزشک طراحی می‌شوند. برخلاف گان‌های معمولی، گان‌های جراحی برای استفاده در محیط‌های استریل ضروری‌اند.
7. چگونه از کیفیت گان و شان جراحی اطمینان حاصل کنیم؟
پاسخ: برای اطمینان از کیفیت گان و شان جراحی باید از منابع معتبر خرید کرد و به استانداردهای استریلیزاسیون و جنس پارچه توجه داشت.